جلوگیری از آفتاب سوختگی پوست یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که برای حفظ سلامت و شادابی پوست، به‌ویژه در فصول گرم سال، باید جدی گرفته شود. اشعه‌های فرابنفش خورشید (UV)، به‌ویژه UVB، می‌توانند در مدت زمان کوتاهی باعث سوختگی، قرمزی، درد و التهاب شدید پوست شوند. این آسیب‌ها نه تنها در لحظه آزاردهنده‌اند، بلکه در طولانی‌مدت می‌توانند منجر به پیری زودرس، ایجاد لکه‌های پوستی، آسیب به DNA سلول‌های پوست و حتی افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست شوند.

در این مقاله، به بررسی دلایل اصلی آفتاب‌سوختگی، فاکتورهای تشدیدکننده مانند زمان حضور در آفتاب و شدت اشعه UV خواهیم پرداخت. همچنین روش‌های مؤثر برای پیشگیری از آن را از جمله استفاده صحیح از ضدآفتاب، پوشش مناسب، تغذیه مفید برای پوست، و مراقبت‌های بعد از آفتاب‌سوختگی بررسی می‌کنیم. هدف این است که با آگاهی و رعایت نکات ساده، بتوانید از پوست خود در برابر آسیب‌های نور خورشید محافظت کرده و از طراوت و سلامت آن در تمام فصل‌ها لذت ببرید.

جلوگیری از آفتاب سوختگی پوست صورت و بدن

آفتاب‌سوختگی یک نوع التهاب پوستی است که در نتیجه‌ی قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش (UV) خورشید، به‌ویژه نوع UVB، ایجاد می‌شود. معمولاً شدت آفتاب‌سوختگی حدود ۲۴ ساعت پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب به اوج خود می‌رسد. روش‌های مؤثری برای پیشگیری از آفتاب‌سوختگی وجود دارد که شامل پرهیز از قرار گرفتن در آفتاب در ساعات اوج تابش (۱۰ صبح تا ۴ عصر)، استفاده از ضدآفتاب، پناه گرفتن در سایه و پوشیدن لباس محافظ می‌شود. این اقدامات به‌ویژه برای کودکان و افراد دارای پوست روشن که سریع‌تر می‌سوزند و به سختی برنزه می‌شوند، بسیار ضروری است.

برای محافظت مؤثر، باید پیش از قرار گرفتن در معرض آفتاب برنامه‌ریزی کرد، به‌خصوص در ارتفاعات یا روزهای ابری، زیرا اشعه‌های فرابنفش از ابر، آب شفاف، برف، شن و حتی سیمان عبور کرده یا بازتاب می‌شوند و می‌توانند باعث سوختگی شوند. بنابراین ترکیب استفاده از سایه، لباس مناسب و ضدآفتاب بهترین راهکار برای محافظت از پوست است.

شاخص UV (UV Index) عددی بین ۰ تا ۱۱+ است که میزان خطر آفتاب‌سوختگی را در یک منطقه نشان می‌دهد. هرچه این عدد بالاتر باشد، خطر بیشتر است. عدد ۳ به بالا نیاز به محافظت دارد. این شاخص در بسیاری از پیش‌بینی‌های هواشناسی یا وب‌سایت‌هایی مثل www.epa.gov/sunsafety قابل دسترسی است. همچنین هنگام استفاده از این شاخص، باید به رنگ پوست افراد نیز توجه کرد.

به دلیل نقش مهم هر دو نوع اشعه UVA و UVB در ایجاد آسیب پوستی، انتخاب ضدآفتابی که broad spectrum (طیف گسترده) باشد، بسیار اهمیت دارد.

بهترین ضدآفتاب‌های کره ای موجود در فروشگاه زیبااستور عبارتند از:

(برای مشاهده قیمت و مشخصات هر کدام، روی نام آن کلیک کنید.)

خوردنی‌هایی برای جلوگیری و درمان آفتاب سوختگی

همه می‌دانند که برای جلوگیری از اشعه ماوراء بنفش خورشید باید کرم ضد آفتاب زیادی استفاده کنند، اما یک گام اساسی وجود دارد که ممکن است در برنامه روزانه محافظت از آفتاب شما از قلم افتاده باشد: صبحانه!

رژیم غذایی بخشی است که اغلب نادیده گرفته می‌شود و ما را در طول فصول مختلف با محیط‌های خارجی خود سازگار می‌کند. بیایید نگاهی به این بیندازیم که چرا اولین وعده غذایی روز می‌تواند درخشش سالم تابستانی شما را آماده و محافظت کند.

چرا خوردن این مواد در طول روز مهم است

دکتر جوزف اس. تاکاهاشی، رئیس علوم اعصاب در موسسه مغز پیتر اودانل جونیور در مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس جنوب غربی، می‌گوید: “به نظر می‌رسد که ما یک “ساعت پوست” داریم.” در مطالعه خود در سال ۲۰۱۷، تاکاهاشی و تیمش دریافتند که آنزیمی که پوست آسیب دیده از اشعه ماوراء بنفش را ترمیم می‌کند، یک چرخه تولید روزانه دارد که می‌تواند با خوردن غذا در زمان‌های غیرمعمول تغییر کند.

او در یک بیانیه مطبوعاتی گفت: «احتمالاً اگر برنامه غذایی منظمی داشته باشید، در طول روز بهتر از اشعه ماوراء بنفش محافظت خواهید شد. اگر برنامه غذایی غیرطبیعی داشته باشید، این می‌تواند باعث تغییر مضر در ساعت پوست شما شود.»

بنابراین، به جای یک میان وعده نیمه شب، سعی کنید این غذاهای دوستدار پوست را در اسموتی‌های خود بگنجانید تا کمی محافظت بیشتر در برابر آفتاب به رژیم غذایی خود اضافه کنید:

بلوبری
آجیل و دانه ها
هندوانه
هویج و سبزیجات برگ‌دار
چای سبز
گل کلم

🌞 ضدآفتاب چگونه عمل می‌کند؟

ضدآفتاب‌ها با پخش یا جذب اشعه فرابنفش (UV) از پوست محافظت می‌کنند. ترکیبات آن‌ها شامل مواد معدنی مثل زینک اکساید یا تیتانیوم اکساید و مواد شیمیایی مانند آوبنزون و سینامات‌ها هستند.

✅ ضدآفتاب مناسب باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟

به توصیه آکادمی پوست آمریکا:

محافظت طیف گسترده (Broad-Spectrum) داشته باشد (در برابر UVA و UVB)
SPF حداقل ۳۰
مقاوم در برابر آب

🧴 میزان صحیح استفاده از ضدآفتاب چقدر است؟

باید ۲۰ دقیقه قبل از خروج از خانه روی پوست تمیز و خشک استفاده شود.
میزان مناسب:
- ۱ قاشق چای‌خوری کامل برای هر پا، جلو و پشت بدن
- نصف قاشق چای‌خوری برای هر دست، صورت و گردن
استفاده کمتر از این مقدار، باعث کاهش SPF مؤثر می‌شود.
پیشنهاد: ضدآفتاب را دو بار پشت سر هم بزنید تا پوشش کامل‌تری ایجاد شود.

🔁 چه زمانی باید ضدآفتاب را تجدید کنیم؟

هر ۲ تا ۳ ساعت
بلافاصله پس از تعریق، شنا، خشک‌کردن با حوله یا مالیدن پوست
در اولین ۲۰ دقیقه بعد از خروج از خانه نیز می‌توانید یک بار دیگر تجدید کنید تا نقاط جاافتاده پوشش داده شوند.

💄 لب‌ها و لوازم آرایشی

از بالم لب با SPF ۳۰ یا بیشتر استفاده و آن را مرتب تجدید کنید.
کرم پودرها یا مرطوب‌کننده‌ها اگر SPF کمتر از ۱۵ داشته باشند، محافظت کافی ندارند.

☀️ آیا ضدآفتاب از تولید ویتامین D جلوگیری می‌کند؟

خیر. استفاده درست از ضدآفتاب با اینکه جلوی آفتاب‌سوختگی را می‌گیرد، اما مقدار کمی UVB به پوست می‌رسد که برای تولید ویتامین D کافی است.

📆 ضدآفتاب تاریخ انقضا دارد؟

پس از گذشت تاریخ انقضا ممکن است اثربخشی خود را از دست بدهد.
اگر بوی بد، رنگ یا بافت غیرعادی داشت، دیگر قابل استفاده نیست.
اگر تاریخ نداشت، بهتر است هر فصل یک بار تعویض شود.

🧥 لباس محافظ در برابر آفتاب

کلاه لبه‌دار، لباس‌های آستین‌دار و شلوار بلند بپوشید.
پارچه‌های تیره و با بافت متراکم محافظت بهتری دارند.
لباس‌هایی با UPF (عامل محافظت در برابر UV) نیز در بازار موجودند.
عینک آفتابی با محافظت ۱۰۰٪ در برابر UV از چشم‌ها و عدسی در برابر آب‌مروارید محافظت می‌کند.

👶 نکات مخصوص کودکان

کودکان بیشتر در معرض آفتاب‌سوختگی هستند.
آفتاب‌سوختگی در کودکی، خطر ابتلا به ملانوما را در آینده افزایش می‌دهد.
از ضدآفتاب مخصوص کودکان (با ترکیبات معدنی مانند زینک یا تیتانیوم) استفاده شود.
نوزادان زیر ۶ ماه باید کاملاً از نور مستقیم دور بمانند و فقط روی نقاطی مثل صورت و پشت دست‌ها، مقدار کمی ضدآفتاب معدنی زده شود.
از کلاه، سایه‌بان و عینک برای محافظت استفاده شود.

برای مطالعه:

منبع 1، منبع 2